شاید براتون جالب باشه بدونید که حداقل هزاران بلاکچین مختلف داریم که میشه اون‌ها رو توی چند دسته اصلی جا داد.
توی این راهنما، می‌خوام شما رو با انواع مختلف بلاکچین‌هایی که وجود دارن، آشنا کنم!
یه مثال قابل لمس:
فکر کنید یه ردیف ۱۰ تایی ماشین خیلی متفاوت جلوی شماست. بعضی‌هاشون استیشن‌ان، بعضی وانت – چندتاشون صفر کیلومتر و مدرن، چندتای دیگه به زور استارت می‌خورن. با اینکه همه‌شون «ماشین» حساب میشن و کارشون رسوندن شما از نقطه الف به ب هست، ولی خب، خصوصیات‌شون زمین تا آسمون با هم فرق می‌کنه.
بلاکچین‌ها هم مثل ماشین‌ها!
دقیقاً همین داستان برای بلاکچین‌ها هم صادقه! امروز یه عالمه بلاکچین جورواجور تو این صنعت داریم و انگار هر کدوم‌شون راه حل خاص خودشون رو برای یه مشکلی دارن. ولی سؤال اینجاست که به کدوم پروژه‌های بلاکچین میشه اعتماد کرد و از کدوم‌ها بهتره فاصله گرفت؟
تو این بخش، می‌خوایم یه نگاهی بندازیم به چندتا از مهم‌ترین نکته‌هایی که موقع تحلیل انواع بلاکچین و پروژه‌هایی که باهاشون کار می‌کنن، باید حواس‌مون بهشون باشه. درباره مهم‌ترین ویژگی‌هایی که همه بلاکچین‌های مطمئن باید داشته باشن حرف می‌زنیم و اینکه چطور می‌تونید کلاهبرداری‌های احتمالی (Potential Scams) رو هم بو بکشید!
پس بزن بریم!
اولین نکته‌ای که خوبه موقع تحلیل بلاکچین‌ها بدونید اینه که کلاً دو نوع اصلی داریم: بلاکچین عمومی (Public Blockchain) و بلاکچین خصوصی (Private Blockchain).
بذارید با یه مثال دیگه قضیه رو باز کنم: فرض کنید عاشق گیمینگ هستید، مخصوصاً بازی‌های آنلاین با رفقا. بازی‌هایی مثل RuneScape یا World of Warcraft.
جفت این بازی‌ها رو میشه روی سرورهای اصلی و عمومی‌شون بازی کرد – این سرورها درِشون به روی همه بازه و یه سری قوانین مشخص دارن که چطوری با دنیای دیجیتال دور و برتون تعامل کنید.
اما خب، کیه که ندونه هر دوتا بازی سرورهای خصوصی هم دارن؟ این سرورها مال یه نفر یا یه گروهه و معمولاً کلی تغییرشون دادن – مثلاً هیولاها چیزای بهتری میندازن (لوت بهتر)، دمیج (آسیب) بیشتری می‌زنید، آیتم‌های کمیاب دیگه اونقدرها هم کمیاب نیستن و... فکر کنم منظورم رو گرفتید.
با اینکه این مثال صددرصد دقیق نیست (چون هر دو نسخه بازی‌ها مال شرکت‌های خصوصی‌ان)، ولی باید یه دید کلی خوب از فرق بین بلاکچین‌های عمومی و خصوصی بهتون بده!
بلاکچین‌های عمومی (Public Blockchains): اینا حالت نرمال و رایج قضیه‌ان – معمولاً شفاف (Transparent)، کاملاً غیرمتمرکز (Decentralized)، با نودهای عمومی (Public Nodes) کار می‌کنن و صاحب اختیار خاصی (شرکت، فرد، سازمان و...) ندارن.
بلاکچین‌های خصوصی (Private Blockchains): برعکس، اینا مال یه نهاد تصمیم‌گیرنده واحد (Single Governing Entity) هستن، با نودهای خصوصی (Private Nodes) کنترل میشن و معمولاً خیلی هدفمند (Use Case-Specific) طراحی شدن – یعنی برای یه کار خیلی خاص استفاده میشن و واسه همین، همیشه در دسترس عموم نیستن.
خلاصه خواستم بگم توی این بخش، بیشتر روی نوع رایج‌تر و محبوب‌تر یعنی بلاکچین‌های عمومی تمرکز می‌کنیم. تقریباً همه پروژه‌های اصلی ارز دیجیتال (Cryptocurrency) روی همین‌ها ساخته شدن و خیلی بیشتر از خصوصی‌ها باهاشون سروکار خواهید داشت.
خب حالا که اینو فهمیدیم، بریم سراغ نکاتی که موقع بررسی انواع پروژه‌های بلاکچین باید بهشون دقت کنید. و توی صدر این لیست، بحث مهم امنیت قرار داره.
اگه یه کم با دنیای کریپتو (Crypto) آشنا باشید، این اصلاً نباید براتون عجیب باشه! چون همونطور که من همیشه میگم – اگه پروژه‌ای امنیت درست و حسابی نداشته باشه، اصلاً ارزش نگاه کردن هم نداره!
بریم سراغ همون مثال ماشین. فرض کنید دنبال خرید یه ماشین جدید، شیک و مدرنید – یه چیزی که کلی آپشن خفن داره، فرمونش حرف نداره و رانندگی باهاش خیلی حال میده. قیمتش هم خیلی خوبه! فقط یه ایراد کوچولو داره – اصلاً قفل نمیشه!
خب، شما می‌تونید این ماشینو بخرید و از همه خوبی‌هاش لذت ببرید، ولی هر روز باید دلتون بلرزه که ندزدنش، چون دزده فقط کافیه در رو باز کنه – همین! همین یه نکته کافیه که کلاً قید خرید همچین ماشینی رو بزنید!
بلاکچین‌ها هم دقیقاً همینن. پس همیشه حواس‌تون باشه که تکنولوژی پشت بلاکچین، جدید، امن و حداقل روی کاغذ، ضد گلوله باشه. درباره پروژه توی فروم‌ها (Forums) بخونید، ببینید توسعه‌دهنده‌های اصلی (Core Developers) چی میگن، با دوستا و همکارهاتون مشورت کنید، و یه نگاهی به پروژه هایی که روی اون بلاکچین ساخته شدن بندازید – همه این‌ها کمک می‌کنه دید خیلی خوبی نسبت به امنیت بلاکچین پیدا کنید!
دومین قدم مهم اینه که دقیقاً بدونید دنبال چی هستید وقتی می‌خواید بهترین بلاکچین‌ها رو پیدا کنید.
شاید عجیب به نظر بیاد؟ بذارید توضیح بدم!
بعضی بلاکچین‌ها خیلی راحت و مناسب تازه‌کارها (Newbie-Friendly) هستن. یعنی کار کردن، گشتن و سرمایه‌گذاری (Investing) توشون خیلی ساده‌ست. مثلاً بیت کوین (Bitcoin) رو ببینید – این بلاکچین قابلیت فنی خاص و پیچیده‌ای نداره و بیشتر برای سرمایه‌گذاری ازش استفاده میشه.
از اون طرف، بلاکچین‌هایی مثل پولکادات (Polkadot) رو داریم – یه شبکه فوق‌العاده پیچیده که کارش پشتیبانی از بقیه پروژه‌های بلاکچین و وصل کردن شبکه‌های مختلف بلاکچین به همدیگه‌ست. این دیگه یه بحث خیلی تخصصی و به درد بخور برای برنامه‌نویس‌هاست!
(اگه دومی بیشتر به کارتون میاد، حتماً یه مطلب جدا درباره پولکادات بخونید تا بهتر بفهمید چی به چیه.) ولی حرفم هنوز همونه: وقتی بفهمید چرا دارید درباره پلتفرم‌های مختلف بلاکچین تحقیق می‌کنید، دایره جستجوتون خیلی کوچیک‌تر و هدفمندتر میشه.
اتفاقاً این دقیقاً به یه بخش دیگه از تحقیق‌تون هم وصل میشه.
وقتی هدف‌تون رو مشخص کردید، قدم سوم اینه که بلاکچینی پیدا کنید که کمکتون کنه به اون هدف برسید! بذارید با یه مثال منظورم رو بهتر بگم.
فرض کنید همسرتون شما رو فرستاده خرید از سوپرمارکت. حالا اگه هدف‌تون خرید شیر و نون باشه، ولی شما نمی‌دونم چرا به جای سوپری، می‌رید لباس‌فروشی، خب معلومه که اونجا شیر و نون پیدا نمی‌کنید!
برای انواع مختلف بلاکچین هم همینطوره. مثلاً، اتریوم (Ethereum) بلاکچین اصلیه که کلی برنامه غیرمتمرکز (dApps) روش ساخته میشه. ولی همونطور که گفتیم، بیت کوین یه بلاکچین با کارایی ساده‌تره – قابلیت دیفای (DeFi) نداره و مردم بیت کوین رو می‌خرن چون فکر می‌کنن مثل طلای دیجیتال (Digital Gold) می‌مونه و قیمتش در آینده بالا میره.
پس یادتون نره، همیشه خودتون تحقیق کنید (DYOR - Do Your Own Research)!
چهارمین نکته مهمی که موقع تحقیق درباره بهترین شبکه‌های بلاکچین باید چکش کنید اینه که آیا اون شبکه یه جامعه فعال و باانگیزه داره یا نه، و چقدر کار کردن باهاش راحته.
من دوست دارم اینطوری بهش نگاه کنم: فرض کنید شما یه سرمایه‌گذار تازه‌کارید و دنبال پروژه‌های خیلی خفن یا قابلیت‌های پیچیده بلاکچین نیستید. فقط می‌خواید روی شبکه‌ای سرمایه‌گذاری کنید که آینده خوبی داره و با یه سری ویژگی‌های جالب، کاربر جذب می‌کنه.
حالا فرض کنید تو این وضعیت، به دو تا بلاکچین برمی‌خورید – یکی خیلی معروف و جاافتاده، و یکی دیگه که هنوز کسی اسمش رو هم نشنیده و امکاناتش خیلی محدوده.
با اون بلاکچین معروفه، می‌تونید کلی پروژه مختلف رو ببینید، بفهمید چه نوع توکن‌هایی داره، و بعد راحت خرید و فروش‌شون کنید، چون کلی صرافی ازش پشتیبانی می‌کنن. تازه، هر سؤالی هم داشته باشید می‌تونید بپرسید چون فروم‌های جامعه‌شون فعال و پرجنب‌وجوشه.
با اون بلاکچین کمتر شناخته شده، اوضاع فرق می‌کنه. همه چیز انگار رو هواست، پروژه اسم و رسم‌داری روش نیست، و اگه بخواید توکن‌هاشو معامله کنید، باید از یه ابزار پیچیده‌ی برای سوآپ استفاده کنید که فقط تو اکوسیستم خودشون پیدا میشه.
خب معلومه که توی این وضعیت، اون بلاکچین معروف‌تر، انتخاب امن‌تر و راحت‌تریه! البته این خودش ما رو می‌رسونه به نکته بعدی.
خب، تا اینجا درباره جنبه‌های مختلفی که موقع بررسی انواع پروتکل‌ها و شبکه‌های بلاکچین باید نگاه کنید، حرف زدیم. و می‌رسیم به قدم پنجم: خیلی مهمه که بتونید بفهمید یه بلاکچین مشکوک چه شکلیه و یاد بگیرید ازش دوری کنید!
معلومه که این کار همیشه آسون نیست. ولی یه سری نشانه‌های خطر وجود داره که باید حواس‌تون بهشون باشه. خیلی از این نشانه‌ها اتفاقاً موقع بررسی پروژه‌های ارز دیجیتال هم به درد می‌خورن!
سازنده‌ها (Founders): اول از همه ببینید کی این شبکه بلاکچین رو ساخته. ناشناس هستن؟ اگه نه، آیا تو این حوزه آدم‌های شناخته شده و معتبری‌ان؟ جواب این سؤال‌ها می‌تونه کلی از شبکه‌های بلاکچین مشکوک رو از لیست‌تون خط بزنه!
اصول اولیه (Fundamentals): بلاکچین امنه؟ توسعه‌دهنده‌هاش کارشون رو بلدن و بهترین روش‌ها رو استفاده می‌کنن؟ اصلاً هدف این پروژه چیه؟ هدفی داره واقعاً؟
جزئیات بیشتر: بعد از اینکه اینا رو فهمیدید، می‌تونید برید سراغ سؤال‌های دقیق‌تر – چطوری پول جمع کرده (Project Funding)، نقشه راه‌ش (Roadmap) چیه، وایت‌پیپرش (Whitepaper) چی میگه، و غیره.
آخر سر هم، به حس ششم‌تون اعتماد کنید – اگه یه چیزی به دلتون نچسبید یا حس کردید یه جای کار می‌لنگه، بهتره ریسک نکنید و بی‌خیال اون پروژه بشید. ایمنی شرط اوله!
خب، توی این راهنما سعی کردیم مهم‌ترین نکاتی که موقع گشتن دنبال بهترین شبکه‌های بلاکچین و تحلیل‌شون لازمه بدونید رو بگیم. حالا دیگه باید بتونید فرق بین بلاکچین‌های خوب و اونایی که بهتره برای مواظب بودن از سرمایه‌تون ازشون دوری کنید رو تشخیص بدید!
