ارز دیجیتال چیست؟ سفر به دنیای رمز ارزها
تا حالا به این فکر کردید که چند تا ارز دیجیتال مختلف توی دنیا وجود داره؟ اصلاً خبر دارید که تعدادشون هر روز بیشتر و بیشتر می‌شه؟ در حال حاضر، بیش از ۲۰٬۰۰۰ ارز دیجیتال در بازارهای جهانی وجود داره و این عدد همچنان در حال رشده!
راستش رو بخواید، دنیای ارزهای دیجیتال و تکنولوژی پشت اون، یعنی «بلاکچین»، پر از اصطلاحات و مفاهیم یه کم پیچیده‌ست. تازه، هر روز هم مفاهیم جدیدی به گوشمون می‌خوره! این موضوع می‌تونه برای کسایی که تازه می‌خوان وارد این فضا بشن، یه کم گیج‌کننده و شاید ترسناک باشه.
اما نگران نباشید! حتی سخت‌ترین مفاهیم هم اگه اصول اولیه‌شون رو خوب یاد بگیریم، ساده و قابل فهم می‌شن. و من دقیقاً برای همین اینجا هستم! می‌خوام مفاهیم دنیای کریپتو رو با زبانی ساده، براتون توضیح بدم. اولین قدم و مهم‌ترین اصل توی این دنیا هم اینه که بفهمیم ارز دیجیتال دقیقاً یعنی چی؟
توی این بخش، قراره با هم در مورد:
ارز دیجیتال چیست؟
اصلاً به چه دردی می‌خوره و هدفش چیه؟
چه فرقی با پول‌های سنتی و رایج (مثل تومان، دلار، یورو و...) داره؟
حرف بزنیم.
پس بدون معطلی، بزن بریم!
ارز دیجیتال، یه جور پول دیجیتالی یا مجازیه که بر پایه‌ی تکنولوژی بلاکچین ساخته شده.
کلمه‌ی «کریپتو» (Crypto) مخفف «کریپتوگرافی» (Cryptography) هست. اگه بخوایم خیلی خلاصه بگیم، کریپتوگرافی یعنی علم رمزنگاری و کدگذاری. پس می‌تونیم «کریپتوکارنسی» یا همون ارز دیجیتال رو به نوعی «پول دیجیتالی رمزنگاری شده» در نظر بگیریم.
همونطور که گفتم، الان که داریم با هم صحبت می‌کنیم، بیش از ۲۰٬۰۰۰ ارز دیجیتال مختلف توی بازار وجود داره. البته این به این معنی نیست که همشون موفق هستن! تخمین زده می‌شه که بخش قابل توجهی از این پروژه‌ها شکست خوردن یا کلاً از بین رفتن. این خودش عدد بزرگیه و نشون می‌ده که باید با دقت وارد این بازار شد.
چون من عاشق مثال زدنم، بذارید با یه مثال ساده فرق بین ارز دیجیتال و پول فیات (همون پول‌های سنتی مثل تومان و دلار که هر روز استفاده می‌کنیم) رو براتون روشن کنم:
یه مثال ساده:
فرض کنید شما و دوستتون می‌خواید بلیط یه کنسرت خیلی خفن که خواننده‌ی محبوبتون توی شهرتون برگزار می‌کنه رو آنلاین بخرید. بلیط‌ها خیلی پرطرفدارن و همه دنبالشن!
شما و دوستتون هر دو پای سیستم نشستید و صفحه خرید بلیط رو پشت سر هم رفرش می‌کنید تا سایت باز بشه. به محض اینکه فروش بلیط شروع می‌شه، هر دوتون با عجله اطلاعاتتون رو وارد می‌کنید – آخه هر ثانیه مهمه!
چند دقیقه بعد، ایمیل تأیید خرید بلیط برای دوستتون میاد، اما شما هنوز دارید با صفحه‌ی پرداخت و وارد کردن اطلاعات کارت بانکی‌تون کلنجار می‌رید. وقتی بالاخره موفق می‌شید اطلاعات رو وارد کنید، با یه پیغام خطا مواجه می‌شید: «سیستم بانکی در حال بروزرسانی است. لطفاً فردا مجدداً تلاش کنید.»
نتیجه چی می‌شه؟ دوستتون به کنسرت می‌ره و شما... خب، باید دنبال یه برنامه‌ی دیگه باشید و منتظر بمونید تا کارت بانکی‌تون دوباره کار کنه!
حالا چرا دوستتون تونست خریدش رو انجام بده؟ آفرین، درست حدس زدید! چون اون با ارز دیجیتال پرداخت کرده بود.
حالا که این مثال تو ذهنتون هست، بیاین با هم چند تا از تفاوت‌های اصلی بین ارزهای دیجیتال و پول‌های سنتی و سیستم‌های پرداخت معمول رو بررسی کنیم. اینطوری شاید بهتر بفهمید که چرا ارزهای دیجیتال اینقدر محبوب شدن (حداقل بخشی از دلیلش رو).
تفاوت‌های کلیدی بین کریپتو و پول فیات در این موارد خلاصه می‌شه:
نحوه‌ی مدیریت و کنترل (حاکمیت)
حریم خصوصی
شفافیت
سرعت تراکنش‌ها
هزینه‌ی تراکنش‌ها
۱. حاکمیت (Governance): کی رئیسه؟
اول از همه، بحث کنترل و مدیریت. این یکی از اصلی‌ترین دلایلیه که ارزهای دیجیتال اصلاً به وجود اومدن! از زمان پیدایش بیتکوین در سال ۲۰۰۹، ارزهای دیجیتال (البته با چند استثنا) همیشه به غیرمتمرکز بودنشون افتخار کردن.
«غیرمتمرکز» یعنی چی؟ یعنی هیچ نهاد، سازمان یا دولت مرکزی‌ای وجود نداره که بتونه به تنهایی اون ارز دیجیتال رو کنترل کنه یا براش تصمیم بگیره. در مورد پول‌های سنتی، دولت‌ها و بانک‌های مرکزی (مثل بانک مرکزی ایران یا فدرال رزرو آمریکا برای دلار) بر ارزها نظارت دارن و مسائلی مثل تورم و میزان چاپ پول جدید رو کنترل می‌کنن.
اما در دنیای کریپتو، نه بانک مرکزی‌ای وجود داره و نه هیچ قدرت واحد دیگه‌ای که بخواد تعیین کنه یه ارز دیجیتال خاص چطور رفتار کنه. به جای اون، این خودِ بازار و جامعه‌ی کاربران و دارندگان اون ارز هستن که سرنوشتش رو تعیین می‌کنن.
یه مثال دیگه بزنم: به همون بیتکوین فکر کنید، بزرگترین و معروف‌ترین ارز دیجیتال دنیا. تمام تصمیمات مربوط به این ارز دیجیتال توسط جامعه‌ی کاربری اون گرفته می‌شه. با اینکه فرد یا گروهی ناشناس با نام مستعار «ساتوشی ناکاموتو» بیتکوین رو خلق کرد، اما بعد از اون، همه‌چیز به دست جامعه‌ی بیتکوین سپرده شد. یعنی اگه کسی بخواد تغییری توی بیتکوین ایجاد کنه، باید موافقت اکثریت جامعه‌ی اون رو به دست بیاره!
۲. حریم خصوصی و شفافیت: یه ترکیب جالب!
این ما رو می‌رسونه به دو نکته‌ی مهم بعدی: حریم خصوصی و شفافیت.
در مورد پول‌های سنتی، هر دوی این‌ها یه کم محدودن. درسته که شما می‌تونید برید مغازه و با پول نقد یه نون بخرید و کسی دقیقاً نمی‌فهمه «شما» اون نون رو خریدید (چون پای کارت بانکی و صورتحساب در میون نیست).
اما به هر حال، اون پول نقد از یه جایی اومده، درسته؟ شاید همین الان از عابربانک سر کوچه گرفتید؟ یا از دوستتون قرض کردید؟
حرف من اینه: رد پای پول‌های سنتی معمولاً توسط بانک‌ها و نهادهای دولتی قابل پیگیریه. حتی اگه پولی رو جایی دریافت کنید که دولت مستقیماً نمی‌بینه، معمولاً موظف هستید در اظهارنامه‌ی مالیاتی آخر سال یا زمان‌های مشخص دیگه، اون رو به سازمان امور مالیاتی کشورتون اعلام کنید.
حالا، وقتی دارید با دنیای ارزهای دیجیتال آشنا می‌شید، متوجه می‌شید که اوضاع اینجا یه کم متفاوته. هر چی بیشتر تحقیق کنید، شاید پیچیده‌تر هم به نظر برسه. برای همین، فعلاً به استثناها کاری نداریم و در مورد قوانین کلی صحبت می‌کنیم.
در دنیای کریپتو، تمام تراکنش‌هایی که شما انجام می‌دید، عمومی و قابل مشاهده برای همه هست! شاید اولش ترسناک به نظر برسه، اما نگران نباشید! با اینکه تراکنش شما عمومی ثبت می‌شه، هیچ‌کس نمی‌فهمه که اون تراکنش رو «شما» انجام دادید. هر تراکنش رمزنگاری می‌شه و تا وقتی که خودتون نرید آدرس کیف پول دیجیتالتون رو به همه اعلام کنید، هویت شما ناشناس باقی می‌مونه.
این دقیقاً همون روشیه که ارزهای دیجیتال همزمان حریم خصوصی شما رو حفظ می‌کنن و شفافیت بالایی هم دارن! چون می‌تونید ناشناس معامله کنید، نگران سرک کشیدن دیگران تو حساب‌کتابتون نیستید. از طرف دیگه، چون همه‌ی تراکنش‌ها روی یه دفتر کل عمومی (بلاکچین) ثبت می‌شه، شفافیت به راحتی قابل اثباته!
البته، این رو هم باید بگم که بسته به قوانین کشور شما، ممکنه لازم باشه تراکنش‌ها و سودهای احتمالی‌تون از ارزهای دیجیتال رو به مقامات مالیاتی گزارش بدید. وضعیت در هر کشوری متفاوته، پس حتماً این نکته رو گوشه‌ی ذهنتون داشته باشید!
۳. سرعت و هزینه تراکنش: خداحافظی با معطلی و کارمزدهای زیاد؟
آخرین تفاوت بزرگی که می‌خوام بهش اشاره کنم، مربوط به سرعت و هزینه‌ی تراکنش‌هاست. باز هم اجازه بدید با یه مثال توضیح بدم:
تصور کنید می‌خواید یه شلوار جدید بخرید. آنلاین می‌گردید و یه فروشگاه اینترنتی پیدا می‌کنید که دقیقاً همون چیزی که می‌خواید رو داره. قیمت شلوار مثلاً ۱ میلیون تومنه – چه عالی! هزینه ارسال هم رایگانه!
اما وقتی خرید رو نهایی می‌کنید، می‌بینید که به جای ۱ میلیون، مثلاً ۱ میلیون و پنجاه هزار تومن از حساب شما کم شده! وقتی پیگیری می‌کنید، متوجه می‌شید که اون فروشگاه در یه کشور دیگه‌ست و بانک شما برای انجام این تراکنش بین‌المللی، یه کارمزد اضافه ازتون گرفته.
(البته در واقعیت مسائل ممکنه پیچیده‌تر باشه، اما مثال منظور اصلی رو می‌رسونه!)
تراکنش با پول‌های سنتی، مخصوصاً اگه پای درگاه‌های پرداخت بین‌المللی یا انتقال وجه بین بانکی (اونم در ساعت‌های غیراداری یا روزهای تعطیل) در میون باشه، می‌تونه هم زمان‌بر باشه و هم هزینه‌ی نسبتاً زیادی داشته باشه. حتی یه انتقال ساده‌ی داخلی هم ممکنه چند ساعت طول بکشه تا به حساب مقصد بشینه، چه برسه به انتقال پول به اون سر دنیا!
حالا اگه با ارزهای دیجیتال آشنا باشید، می‌دونید که اینجا داستان خیلی فرق می‌کنه!
هزینه‌ها: بسته به نوع ارز دیجیتالی که استفاده می‌کنید، کارمزد تراکنش‌ها می‌تونه بسیار ناچیز باشه، حتی در حد کسری از یک سنت! تصور کنید چند هزار دلار برای خانواده‌تون در اون سر دنیا می‌فرستید و تقریباً هیچ هزینه‌ای برای این انتقال پرداخت نمی‌کنید!
سرعت: از این بهتر هم می‌شه؟ بله! اون تراکنش می‌تونه در عرض چند ثانیه انجام و تأیید بشه! این قدرت تکنولوژی ارزهای دیجیتاله!
حالا یه جمع‌بندی کنیم:
خب دوستان، این‌ها فقط بخشی از داستان بود! به جز مواردی که گفتم، ارزهای دیجیتال و تکنولوژی بلاکچین پشت اون‌ها، مزایای دیگه‌ی زیادی هم دارن که می‌تونه دنیای مالی و حتی خیلی چیزای دیگه رو متحول کنه.
امیدوارم این توضیحات ساده و روان بهتون کمک کرده باشه تا یه دید کلی نسبت به اینکه ارز دیجیتال چیه و چه فرقی با پول‌های معمولی داره، پیدا کنید. در مطالب بعدی ارزهای دیجیتال رو بیشتر باز می‌کنیم!
